Forugh Farrokhzad

________________

محمود معتقد ی
_________________

ه* فروغ ا زمنظر " هنوز" و " همیشه " !ه

بر آستانه چهل وچهارمین سالگشت خا موشی فروغ ه ه ه هه ههه

د ریا ا ینگونه می گوید :ه

فروغ شاعر تشنگی ها ست که با حسی مدا م از پنجره ا ی به پنجره ا ی د یگر گرد ه عوض می کند تا نا موزونی ها ی پیرامونش راد ر آ سما ن ها یی " د وبا ره" ببیند . وی د رصید لحظه ها د رپی زیستنی منتشر و حا د ثه ا ی د یگر بود. می د وید .تا فضا ها ی خا لیرا به تجربه ها یی د یگر پیوسته د ریا بد !ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

چشم انداز نگا ه شا عرا نه ا ش همو ا ره ا ز تا ریخی تلخ و پیوستنی شکنند ه ما یه می گرفت ا ز آ غا ز " عشق " تا د ا منه ها ی " مرگ" همه جا می آ مد تا فرصتی برای تفکر وتنها یی دا شته با شد .چرا که وی هموا ره با عزیمتی معصوما نه ا ز پی " همزا د ی" گمشد ه د رافق مرزها ی " نبود ن " و " بود ن " به روا یت هستی شنا سا نه ا ی ا زا نسا ن زخمی معا صرسفر می کر د. او نگرا ن ویرا نه ها ی به جا ما ند ه ایستا د ه بود !ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

ه" د رکوچه با د می آ ید / ا ین ابتدا ی ویرانی ست "ه

فروغ د رچشم اندا ز تبا ر شنا سی " تولد ی دیگر " تن به آ رما نی می سپا رد که د ر آ ن عملا را ه با زگشتی د ر میا نه نیست . به همین جهت جا د ه ها ی سفر و شکفتن یرا یش یک تصویر بی نها یت و بزرگ بشری ست . به عبا رت دیگر فضا ی پیچید ه را بطه ها ا ز " ا نسا ن " تا " طبیعت " و " تا ریخ " همواره آ غا زی ست برای آ فرینش و پرتا ب شد ن شاعر به سرچشمه نا یا فته ها . د رنگا ه فروغ نقطه ها ی " زن بود ن " و " عا شق بود ن" یک فرصت برای همزا د انسا نی ست. که تنها با ا د بیا تی ا ز جنس شاعرانگی محل پرسش و دا وری ست .ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

ا و د رپنا ه کلما ت سطر ها ی مجهول و گمشد ه را به ا ضطرا ب جها ن معا صر پیوند می زد .و غربت آ د می نسبت به عدالت و آزا دی رابه گونه هنرمند ا نه به تصویر می کشید سرنوشت پرند ه وبا د همچون نما د ی دایمی دغدغه ذهن و زبا نش بود .ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

نگا ه شا عر نه ا نسا ن و ا شیا ء حس کا شفا نه ا ی را د ر پی می دا شت و جریا ن عظیم " رستگا ری " د ر آ فرید ه ها ی وی یک پرسش بزرگ بنیا د ین به حسا ب می آمد لذ ا همه هستی ا ش را به تا ریک- روشن کوچه ویک فرصت " خوشبخت " می بخشید اما کمتر به جلو می رفت !ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

بی گما ن گزا ره ها ی ذهنی شا عر با زبا نی د رهم تنید ه می شد که حس شورشگری د رلایه ها یی ا زشکا یت و طنز بسیا ری ا ز " آ غا زها ی بشری " را به نما یش می گذ ا شت مقوله ها یی همچون : " عد ا لت " / " دا وری " / " هستی " / " عشق " / و " مرگ ". که هر کدا م ا یستگا ه ها و تنفس گا ه ها ی شعرش به حسا ب می آ مد ند .ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

" رما نتیسم " جا ری د ر شعر فروغ ا زجنس حقیقت ها ی عریا ن اجتما عی بوده که د ر پسزمینه ا ش تقا بل ا رزش ها ی " مد رنیته " ود یوا ربلند " سنت " قرا ر دا شت لذ ا د ر قلمرو روشنگری وفضا ها ی روشنفکری شاعر ا ین د و وا قعیت را هموا رهبه چا لش می کشید . فروغ به عبا رتی شاعر ترد ید ها و پرسش ها ست .هموا ره زلال و غافلگیرا نه و سا د ه می گوید ونجا بت ا نسا نی را به جا ذ به ها ی نرم و شکنند ه فرا می خوانده ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

ه" .... د ر اتا قی که به اندا زه یک تنها یی ا ست / د ل من / که به اند ا زه یک عشق ا ست
به بها نه ها ی سا د ه خوشبختی خود می نگرد / به زوا ل زیبای گل ها د ر گلد ا ن/
به نها لی که تود ربا غچه خا نه ما ن کا شته ا ی/ و به آ وا ز قنا ری ها / که به اند ا زه
یک پنجره می خوا نند ....." ( تولد ی دیگر )ه

منش فروغ د رقلمرو شعر امروز د را بعا د گوناگونی قا بل تا مل و دا ور ی ست . اما مقوله ها ی "شک " و یقین " بن ما یه وخلا صه آ ن ا ست . به همین خا طر کا رنا مه شعر و زیستن وی هموا ر ه بر آ ستا نه هستی آ سیب پذ یر و گمشد ه ا ی شکل می گرفت. آ شوب هراس ا ز یک سو جسا رت ها ی ناگزیر ا ز سوی د یگر تو گویی هیچگا ه رها یش نمی کرد ند و ا ز ا و دور نمی شد ند : " وزش ظلمت را می شنوی ؟ "ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

فروغ د رمرزها ی "جنون " و " نبوغ " نسبت به ا د را ک و بیا ن رنج ها ی انسا نی نگا هی عمیق دا رد . لذ ا د رهمین فا صله ها ست که روا یت " یگا نگی " و را ز " د وست دا شتن " را به شکل سیا لی با زگو می کند . خویشکا ری د ستما یه ذهن و زبا نش بود و صورت بند ی هنجا ر ها ی انسا نی را ا ز منظر تفرد به سمت داوری ها ی جامعه شنا ختی خا صی می کشا نید . و مضمون ها یش را به حسی تصویر گرا یا نه پیوند می زند " زنی بر آ ستا نه فصلی سرد " هما نا حکا یت همه آ نا نی ست ا ز " چرا غ ها ی رابطه " آ سما نی شکسته را پشت سر د ا رند !ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

براستی چنین شا عر و نگا هی را چگونه می توا ن د وست ند اشت ؟ کسی که حس و زبا نش د ریچه ا ی ست برای د ید ن و د وبا ره د ید ن ا نسا ن و جها ن . و زیبا تر اینکه فروغ را می توا ن ا زمنظر" هنوز" و " همیشه " همچنا ن د ر زما نه های مختلف د وست دا شت و ا ز نگاهش به زیستن بهره گرفت چرا که د ر فصل ها ی زمستا نی کسی ا ز عشق و کسی ا ز فضا ی رابطه ها به گونه ا ی دیگر هموا ر ه سخن می گوید و د ر میا ن " پنجره " و " دید ن" بسیا ری ا ز د رد ها وفا صله ها به نما یش می گذارد . ّ به راستی " وزش ظلمت " مگر از کدا م سو می وزد و چه سرنوشتی را باز وبا ز می سراید ؟ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

ه" ....به چمنزا ر بیا / به چمنزا ر بزرگ / و صدایم کن / ا ز پشت گل ابریشم /همچنا ن
آ هو جفتش را / پرد ه ها ا ز بغضی پنها نی سر شا رند / و کبوتر ها ی معصوم / ا ز
بلند یها ی برج سپید خود / به زمین می نگرند " ( فتح باغ)ه

و د یگرا ین که / فروغ د رعرصه ها ی رنگ و وا ژه صیا د صا حب سبکی بود زیرا هر آ نچه که می د ید وبه تصویر می کشید را بی وا سطه به لحظه ها یی گرگ ومیش به صحنه می آ ورد گا ه ا بری و گا ه شفا ف / وی اینگونه زیسته بود چیزی میا ن وا قعیت و رویاه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه

بهمن 88

________