Bachtyar Ali

________________

بابک صحرانورد
_______________________

بختیار علی؛ به دقیقه اکنون

ه « پیش از کُشتنم پرسید: از کدامین ملتی؟ه
از تبار گُل، یا که از نسل درختان
از نسل تبسم یا از نم نم گریه »(1)ه

بختیارعلی در سال 1960 در شهر سلیمانیه ی عراق متولد شده است. در همان جا تحصیلاتش را تا پایان دبیرستان ادامه و سپس به تحصیل در رشته زمین شناسی در دانشگاه های شهرهای سلیمانیه و اربیل پرداخت. او در تظاهرات دانشگاه سلیمانیه درسال 1983 مجروح شده و به همین دلیل دانشگاه را برای همیشه رها می کند. در سال 1994 که سال شروع جنگ های داخلی مابین احزاب سیاسی کردستان و به «برادر کشی» معروف است، به نشانه اعتراض به چنین وضع اسفناکی کردستان را ترک کرده و به سوریه می رود. پس از چند ماه زندگی در دمشق از آنجا به آلمان رفته و از همان موقع تا کنون ساکن شهر «کلن» آلمان شده است و تمام وقت خود را صرف نوشتن کرده است.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه ه ه هه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه هه ه ه هه هه ه ه

بختیار علی، شخصیت فرهنگی و ادبی معاصر، روشنفکری ست که تا کنون سه چهره ممتاز، مشخص و قابل تقدیر از خود ترسیم کرده است. طوری که توانسته در سه زمینه شعر، رمان و نظریه پردازی تأثیری غیر قابل انکار بر جامعه ادبی، فرهنگی کرد بگذارد و همواره نگاه صاحب نظران، نویسندگان و روشنفکران کرد را به آثارش معطوف کند.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه ه ه هه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه هه ه ه هه هه ه ه

ه « خداوندا!ه
بگذار از زيبایی و دريا گذر كنم
بگذار از پروانه و خيال
از اندوه حقيقت بگذرم
تا برسم به شكوفه‌ی محال.» (2)ه

علی در زمینه رمان نویسی کارهای خلاقه ی ماندگاری را تا کنون ارائه داده است که از آن میان می توان به رمان های مرگ دردانه دوم- آخرین انار دنیا - غروب پروانه- شهر موزیسین های سفید- غزل نویس و باغ های خیال و قصر پرندگان غمگین اشاره کرد که در نوع خود موءید نوعی از رمان نویسی ست که تحسین دیگر نویسندگان و منتقدان کرد را به خود جلب کرده است.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه ه ه هه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه هه ه ه هه هه ه ه

او جزو شاعران برتر نسل سوم کردستان عراق است که در شعر هایش همواره به دنبال طرح پرسشهای هستی شناسانه و جامعه شناختی،کشف تصاویر غریب و ناب با فرمی بدیع، متفاوت، عمیق و همچنین مضامین جدی و جهانشمول که از دغدغه های اصلی انسان مدرن است، می باشد.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه ه ه هه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه هه ه ه هه هه ه ه

وی با انتشار تعدادی مجموعه شعر توانست شعر معاصر کردستان عراق را که در دهه هشتاد در محاق بحران و رکود گرفتار آمده بود به سمت و سوی امیدبخشی رهنمون کند و در این میان شاعرانی چون دلاور قره داغی، فرهاد پیربال و برزان هستیار در این راه خطیر او را همراهی کرده و جملگی شعر امروز کرد را با تأکید بر زبانی تراش خورده و تفکری که در خور این نوع شعر تا رسیدن به دقایق شعر امروز جهان هدایت کردند. زبان شعر های او در عین حال که بسیار صمیمی ست اما پر از استعاره، ایهام و به دور از ذهن متعارف است:ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه ه ه هه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه هه ه ه هه هه ه ه

ه « فردای فولاد از آن تو
قلب لطيف صبحگاهان از آن من .» (3)ه

گویی او در درک دیگری که از جهان و انسان «تَرک خورده» ی معاصر به دست می دهد، شکل و رنگ و بوی واقعی واژه را به تمامی بر خواننده آشکار ساخته و او را در افسونی سحر آمیز وا می گذارد:ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه ه ه هه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه هه ه ه هه هه ه ه

ه «نه، دوست من، نه
وطن مال تو باشد، شرف، شراب، يار هم از آن تو
از آن من نيز خودم
تفنگ مال تو، جنگ، خورشيد، خدا هم از آن تو
از آن من نيز، تنها خودم.» (4)ه

آشنایی زدایی در آثار بختیار علی از مولفه های شعری اوست که به شکل غریبی خواننده را به یک سفری آفاقی برده که در نهایت این مخاطب است که در شعر او خود را چون سالکی در سفر به جهان انفسی شعرهای او می یابد. نوعی رازآمیزی کلام با تصاویری زیبا اما نامتعارف که هر کدام گویای جهان ذهنی شاعراست، با چاشنی پرسش های فلسفی، همواره و جا به جا در آثار او هویداست و شاید همین عناصر است که شعر او را در نگاه نخست محکم، متفاوت و در وهله دیگر بزرگ می نمایاند. چنین برخوردی در شکل درونی شعر به همراه فرم خاص در زبان و دیگر صنایع لفظی و بیانی باعث می شود شعرهای او در خوانشی دیگر به خاستگاه مدرنیسم شعری پهلو زده و گاهی نیز تصاویر، رنگی اکسپرسیونیستی به خود بگیرند و شعر در جهان محال خویش همچنان غریب بماند:ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه ه ه هه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه هه ه ه هه هه ه ه

ه « خداوندا
برویان بر سر رویش گیاه، یک ماه دیگر
بیاور بر سر این ظلمت جانسوز دل، یک ابر دیگر
فروزان کن یک ستاره بر مستی مستانه بلبل
بتابان خورشید دیگر بر مرگ ناکام ِ گل سرخ
برویان...پر کن از دریا این خون را ... پر کن از نور
برویان ...پر کن از شب...سبز کن بهار از مرگ را. » (5)ه

در واقع این شاعر با درک تازه ای که از شعر مدرن غربی و رویکرد تازه ای که به عناصر شعر کرد همچون فضا، زبان، طبیعت و همه آنچه که شعرکرد را متمایز می کند، دارد، آثاری را آفریده که چون قصیده ای تازه بر ستیغ شعر معاصر کردستان خودنمایی می کند:ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه ه ه هه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه هه ه ه هه هه ه ه

ه « خدایا
ارزانی فرما تابناکی را به من
اشک تیره و تار را
خانه ای در کوچه ی مهتاب
شب یک دانه انار. » (6)ه

برخی از مجموعه شعرهایی که تا کنون از او منتشر شده به قرار زیر می باشد: کتاب آدم کش ها- کار کردن در باغ های فردوس- جلاد- درها- عشق- کارناوال- شهر- گناه - آه، روزگار ِ خوش دیروز- فریادهای ابلیس- بازگشت- وطن - بوهیمی و ستاره ها.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه ه ه هه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه هه ه ه هه هه ه ه

ه « پرسید:
خانه تان نزدیک باغچه ی تعلیق زمان بوده است
یا که در نزدیکی بی صدا ثانیه های خُودکُشتن گُل؟ه
خانه تان نزدیک نفس های گُل میخک بوده است
یا که در کوچه ی بن بست درنگ گُل نرگس؟» (7)ه

چهره سوم که به موازات دو چهره ی قبلی از خود ترسیم کرده، چهره ی متفکری مستقل در نظریه پردازی ست. برخی از آثار او چون« خواننده قاتل»، « ستیزه جوهای ایمان» و سلسه مقالاتی که در ماهنامه ای به نام « رهند » در آلمان به کمک برخی از هم نسلان و همفکرانش منتشر کرده، جملگی مقالات نظری و تحلیلی ژرفی هستند که به دنبال خود بحث و جدل های متفاوتی را به همراه آوردند. طوری که تقدیر و تنفر برخی از روشنفکران از یک سو و سنت گرایان ملی و متعصب را از سوی دیگر به همراه داشته است. او در این مقالات به طرح و نقد مفاهیم و ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی که بر جامعه و فضای کردستان امروز حاکم است، پرداخته است. نقدی که او از « ناسیونالیسم کردی » و« دموکراسی در کردستان » به دست داده، در یک نگاه کلی و به دور از جانب داری، جملگی نقدهایی هوشمندانه و تأثیر گذاری بوده که در فضای امروزین کردستان عراق چون صاعقه ای بر پیکر نظریات ایدئولوژیک و سنت گرایانه ی کردی فرو آمده است و توانسته چنین مفاهیمی را از محاق یک جانبه نگری و یک بعدی نگریستن آزاد کرده، به چالش بکشاند و تصویر و نگرش دیگری ارائه بدهد.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه ه ه هه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه هه ه ه هه هه ه ه

در یک جمع بندی می توان گفت بختيار علی یکی از وزنه‌های مؤثر بر جریان روشنفکری و ادبيات معاصر كردی است كه توانسته در طول سه دهه فعاليت مستمر تأثير بسزایی بر روند دگر اندیشی، فرهنگ سازی و ادبیات معاصر كردستان بگذارد.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه ه ه هه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه هه ه ه هه هه ه ه

توضیح: ترجمه ی کامل شعرها که پیشتر در جایی دیگر منتشر شده، تماماً از همین قلم بوده که در اینجا بنا به موضوع از هر کدام تکه هایی آورده شده است.ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه ه ه هه ه ه ه ه هه ه ه ه ه ه هه ه هه ه ه هه هه ه ه

پانوشت ها:ه
ه 1-تکه ای از شعر « قبل ِ مرگ»ه
ه 2- قسمتی از شعر « التماس دوم»ه
ه 3- تکه ای از شعر « تقسیم کردن»ه
ه 4- بند دیگری از همان شعر
ه 5- بندی از شعر « نخستین التماس»ه
ه 6- بند دیگری از همان شعر
ه 7- پاره ای از شعر« قبل ِ مرگ»ه

________________________

Lady Of The Sunshine | White Rose Parade

_________